Hoạt động quảng cáo thông qua người nổi tiếng đang phát triển mạnh mẽ nhưng cũng kéo theo nhiều hệ lụy. Dự thảo Luật Quảng cáo (sửa đổi) hướng tới siết trách nhiệm nhằm bảo vệ người tiêu dùng và tạo môi trường truyền thông lành mạnh.
Ảnh minh họa.
Bùng nổ quảng cáo qua KOLs
Với gần 78 triệu người dùng Internet – chiếm khoảng 80% dân số cả nước – Việt Nam đang chứng kiến một sự dịch chuyển mạnh mẽ của hoạt động tiếp thị, quảng cáo từ truyền thống sang các nền tảng mạng xã hội như Facebook, YouTube, TikTok… Trong đó, các nhân vật có ảnh hưởng (KOLs – key opinion leaders), người nổi tiếng đang trở thành kênh quảng bá quan trọng trong chiến lược marketing của doanh nghiệp.
Theo dữ liệu từ Statista năm 2024, tại Việt Nam có 1.132 người ảnh hưởng sở hữu tài khoản mạng xã hội với hơn 1 triệu người theo dõi và hơn 32.000 người có dưới 100.000 người theo dõi. 97% doanh nghiệp Việt Nam được khảo sát cho biết hợp tác với KOL là một hình thức marketing hiệu quả. Xu hướng này ngày càng được củng cố khi nhiều người nổi tiếng còn chủ động xây dựng thương hiệu cá nhân hoặc mở doanh nghiệp riêng để khai thác tối đa lợi ích từ danh tiếng của mình.
Tuy nhiên, song hành với hiệu quả truyền thông là những nguy cơ tiềm ẩn. Niềm tin từ công chúng đôi khi bị lạm dụng cho các mục đích không minh bạch, dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng. Vụ án liên quan đến Công ty Chị Em Rọt là một ví dụ điển hình. Trong đó, Hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên bị cáo buộc góp vốn và quảng cáo sai lệch công dụng của sản phẩm kẹo Kera. Vụ việc cũng khiến hàng loạt KOL khác như “Hằng du mục”, “Quang Linh Vlogs” bị khởi tố với tội danh “Lừa dối khách hàng”.
Hay mới đầu tháng 5 vừa qua, Cục Phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử – Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTT&DL) cũng chính thức xử phạt vi phạm hành chính hơn 100 triệu đồng đối với ông Trần Quang Minh (biên tập viên – BTV Quang Minh) và bà Nguyễn Thanh Vân (MC Vân Hugo), do có sai phạm trong hoạt động quảng cáo…
Trong bối cảnh người tiêu dùng dễ bị ảnh hưởng bởi lời quảng bá trên mạng xã hội, những vụ việc như trên đã đặt ra yêu cầu cấp thiết phải siết chặt trách nhiệm của người có ảnh hưởng trong các chiến dịch quảng cáo.
Không để người nổi tiếng đứng ngoài trách nhiệm
Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa – Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh nêu ý kiến đóng góp vào Dự thảo Luật Quảng cáo. Ảnh: Quốc hội.
Tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Quảng cáo đã nhận được nhiều ý kiến đóng góp từ các đại biểu. Tâm điểm của các tranh luận xoay quanh việc kiểm soát hoạt động quảng cáo trên nền tảng số và xác lập trách nhiệm rõ ràng đối với người có ảnh hưởng.
Đại biểu Trịnh Xuân An (Đoàn Đồng Nai) cho rằng cần định nghĩa cụ thể khái niệm “Người truyền tải quảng cáo” và xây dựng các tiêu chí bắt buộc, như yêu cầu phải có hiểu biết chuyên môn liên quan đến sản phẩm được quảng cáo. “Hiện có rất nhiều người nổi tiếng tham gia quảng cáo nhưng không hiểu rõ về sản phẩm. Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến hành vi tiêu dùng và dễ gây tổn hại cho người dân”, ông An nhấn mạnh.
Đồng tình với quan điểm trên, Tiến sĩ Bùi Quốc Liêm – giảng viên Truyền thông chuyên nghiệp, Đại học RMIT Việt Nam cảnh báo: “Một hành vi sai lệch của người nổi tiếng có thể làm suy giảm niềm tin vào cả ngành nghề. Công chúng thường mặc định tin tưởng vào lời nói của họ mà không kiểm chứng, nên trách nhiệm đạo đức và nghề nghiệp của KOLs là rất lớn”.
Theo Tiến sĩ Bùi Quốc Liêm, người nổi tiếng cần tuân thủ nguyên tắc “biết – kiểm chứng – chịu trách nhiệm”. Họ không thể đơn thuần “lên tiếng khi được trả tiền”, mà phải hiểu rằng lời nói của mình có khả năng định hướng dư luận, dẫn dắt cộng đồng và do đó, phải chịu trách nhiệm về hậu quả.
Bên cạnh đó, chuyên gia này cũng kiến nghị các cơ quan quản lý cần hoàn thiện khung pháp lý phù hợp với sự thay đổi nhanh chóng của truyền thông số. Việc giám sát, xử lý vi phạm cần được tăng cường nhằm tạo ra môi trường quảng cáo minh bạch, lành mạnh và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Về phía cơ quan lập pháp, ông Nguyễn Đắc Vinh, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa – Giáo dục của Quốc hội cho biết: “Hoạt động quảng cáo liên quan đến nhiều lĩnh vực quản lý, nên cần có sự phân công rõ ràng giữa các bộ, ngành. Dự thảo luật lần này giao Chính phủ phân cấp cơ quan chủ trì nhằm bảo đảm hiệu quả thực thi”.
Ông Nguyễn Đắc Vinh cũng nhấn mạnh, dự thảo luật không có quy định nào hạn chế hoạt động quảng cáo của người có ảnh hưởng. Tuy nhiên, luật vẫn giữ yêu cầu “xác minh độ tin cậy của người quảng cáo” nhằm tăng trách nhiệm của KOLs đối với cộng đồng. Cơ quan quản lý cũng có thể yêu cầu tổ chức, cá nhân tham gia quảng cáo cung cấp thông tin phục vụ điều tra khi cần thiết.
“Có nhiều chủ thể tham gia vào một chiến dịch quảng cáo, từ doanh nghiệp, đơn vị phân phối, đến người truyền tải nội dung. Mỗi bên đều có nghĩa vụ rõ ràng và khi xảy ra sai phạm, việc xử lý sẽ căn cứ vào tính chất, mức độ vi phạm của từng bên”, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa – Giáo dục của Quốc hội nói thêm.
Thực tế cho thấy, người có ảnh hưởng không chỉ là nhân vật đại diện cho một thương hiệu, mà còn là trung gian truyền thông có tác động sâu rộng đến cộng đồng. Cân bằng giữa khuyến khích quảng cáo sáng tạo với việc siết chặt trách nhiệm pháp lý được xem là bước đi đúng đắn, hướng tới một môi trường truyền thông minh bạch, trung thực và đặt lợi ích người tiêu dùng lên hàng đầu.
Theo Kinh Tế Đô Thị
