Kính Đa Chiều: Đường đi của hình tượng rồng dưới góc nhìn văn hóa

Trong số tiếp theo của Kính Đa Chiều, khán giả tiếp tục được lắng nghe và bàn luận cùng host Lê Hoàng, khách mời là Giáo sư, tiến sĩ khoa học Trần Ngọc Thêm và MC Phương Uyên về chủ đề Hình tượng rồng trong văn hóa.

Trong 12 con giáp thì rồng là con vật duy nhất không có thật nhưng lại có vị trí đặc biệt trong văn hóa, tín ngưỡng và tâm linh của người Việt Nam. Con rồng gắn liền với truyền thuyết cội nguồn Con Rồng cháu Tiên đầy tự hào của dân tộc ta. Rồng là biểu hiện linh thiêng cho sức mạnh thần kì, của bản lĩnh hiên ngang và khí phách sung thiên của sự thăng hoa, tuyệt mỹ.

Theo giáo sư Trần Ngọc Thêm, dù không có thật nhưng con rồng được xây dựng, hư cấu trên nền cái thật. Nguyên mẫu của con rồng là con rắn và con cá sấu, phù hợp với khu vực cư trú là sông nước của người Bách Việt cổ. “Rồng là sản phẩm của văn hóa Bách Việt, từ đó mới đi vào văn hóa Trung Hoa. Nhiều người hay nhầm tưởng ngược lại, văn hóa Trung Hoa lớn là nhờ hấp thu nhiều nền văn hóa của các dân tộc khác”, giáo sư Trần Ngọc Thêm cho hay.

Hình ảnh con rồng không xuất phát từ giấc mơ mà là sản phẩm của văn hóa nông nghiệp, văn hóa trồng lúa nước của người Việt Nam nói riêng và Đông Nam Á nói chung. Con rồng cũng phản ánh lối sống ưa kết hợp của người trồng lúa nước, đây là đặc điểm của văn hóa nông nghiệp. Hình tượng con rồng còn biểu trưng cho sự đẹp đẽ, sang trọng và tích hợp đủ mọi đức tính. Chính vì thế những người cầm quyền từ xưa đến nay, đặc biệt là vua thường chọn rồng là biểu tượng của mình. “Con rồng trong ngũ hành ứng với hành thổ, là hành trung tâm ứng với màu vàng nên vua luôn giành lấy màu vàng. Ngoài ra, hình tượng rồng cũng đúng đầu trong tứ linh”, giáo sư Trần Ngọc Thêm phân tích.

Rất nhiều quốc gia trên thế giới có hình tượng rồng nhưng dường như chưa có quốc gia nào nói rồng là giống nòi như của người Việt. Theo truyền thống, con rồng là tổ tiên của người Việt, phù hợp với văn hóa Việt. Chưa kể, con rồng ở các nước khác lại mang tính cách hung ác chứ không hiền hòa như rồng Việt Nam.

Chia sẻ về đường đi của rồng dưới góc nhìn văn hóa, giáo sư Trần Ngọc Thêm cho hay con cá sấu, con rắn là hai con vật ác nhưng khi kết hợp thành con rồng lại mang tính cách hiền lành. Đặc biệt rồng Việt Nam hay rồng Đông Nam Á rất hiền. Đến khi vào đến Trung Hoa, con rồng bắt đầu có móng, có sừng, có vảy là sự tiếp thu của những đặc điểm từ một số loài vật khác. “Điều đó làm con rồng trở nên xa cách hơn trong khi rồng Việt Nam rất gần gũi với con người”, giáo sư nhận định.

Từ Bách Việt, con rồng đi lên vùng Hoa Bắc của người Hán, sang tới Triều Tiên và Nhật Bản. Giai đoạn hai, rồng từ Việt Nam đi xuống các quốc gia Đông Nam Á hải đảo, sang Úc châu và châu Đại dương. Giai đoạn 3 là rồng từ Đông Bắc Á vượt sang châu Mỹ, tại đây đã tìm thấy những tư liệu hình rồng của người da đỏ giống hệt với rồng Trung Hoa. Giai đoạn 4 từ Đông Bắc Á đi sang Lưỡng Hà và Ai Cập, cuối cùng cập bến tại châu Âu.

“Ở người Bách Việt, rồng biểu trưng cho sự kết hợp, sự linh hoạt và sở hữu những đức tính tốt đẹp. Thế nhưng đi đến nền văn hóa dương tính hơn thì bắt đầu thay đổi từ hình thức cho tới tính cách. Từ việc mọc cánh, thân ngắn lại như thú và chân dài ra. Rồng châu Âu luôn canh giữ kho báu hay bắt cóc người đẹp và bị đánh bại bởi anh hùng”, giáo sư chia sẻ.

Kính Đa Chiều là chương trình talkshow sở hữu format mới lạ và đầy hấp dẫn. Mỗi tập phát sóng của Kính Đa Chiều sẽ cùng bàn luận, đối thoại về một chủ đề hoặc một sự kiện đang được quan tâm xoay quanh những câu chuyện về văn hóa. Những câu chuyện với nhiều chủ đề nổi cộm trong nhiều lĩnh vực như nghệ thuật biểu diễn, hội họa, điêu khắc, văn học, điện ảnh, thể thao, ẩm thực và phong cách sống.

Các khách mời đến với chương trình đều là những nghệ sĩ nổi tiếng, được khán giả mến mộ. Chương trình hứa hẹn mang đến cái nhìn đa chiều từ những cuộc đối thoại sâu sắc nhằm thảo luận và chia sẻ quan điểm dưới góc nhìn của người trong cuộc. Bên cạnh đó, chính khán giả cũng được tương tác với chương trình thông qua đường dây nóng.